آموزش تمرکز

برای تمرکز کزدن راه های زیادی وجود داره که ما الان به راه ذکر و عرفان میپردازیم:

تمرکز از راه ذکر و عرفان
 
نماز، ذکر و تمامي عبادتها به ويژه هنگامي که با حضور ذهن و توجه عميق و آگاهي ذهني برگزار شوند، تمرکز فکري عالي را به دنبال دارند. صرفنظر از ارج و مقامي که براي انجام عبادات، در مکاتب الهي در نظر گرفته شده است، اين اعمال تمرکز فکري ملموس و قابل توجهي را نيز به دنبال دارند و هر کس به راحتي مي تواند چنين تمرکزي را حس و تجربه کند. اساساً تمام اعمال عبادي انسان، وقتي در درگاه الهي مقبوليت پيدا مي کند که روي آن فکر و تمرکز وجود داشته باشد.
 
پيامبر اسلام مي فرمايند: "يک ساعت تفکر بهتر از هفتاد سال عبادت است." ذکر و عبادت با توجه، پريشاني و شدت فکر را به کلي از بين مي برد و ذهن و جسم را پالايش مي کند، ضمن آن که آرامش فکري عميقي را به دنبال دارد. شما اگر افراد عابد را مورد توجه قرار دهيد مي بينيد که عموماً داراي تمرکزي فوق العاده و آرامش روحي عميق هستند.
 
ذکر
ذکر که امروزه مکاتب هندي، بوداييها و يوگيها از آن به عنوان "مانترا" نام مي برند ريشه اي عميق در عرفان کهن دارد. مي توان گفت تمامي اعمال عبادي انسان به يک طرف، ذکر در طرف ديگر. اولين تأثيري را که ذکر ايجاد مي کند و ما به نوعي آن را در بحث مراقبه و مديتيشن گفتيم، تأثيري است که بر آرامش ذهني و فکري دارد. خداوند در قرآن کريم مي فرمايد: با ذکرخدا، همه آرامش و اطمينان قبلي ايجاد مي شود و ما گفتيم که بيان مداوم يک ذکر باعث فرو رفتن در لايه هاي عميق تر مغز و ارتباط با منشأ فکر و شعور خلاق مي شود و اين منشأ فکر به مثابه همان قسمتهاي عميق درياست که از سکوت و سکون فراواني برخوردار است. تأثيرات ذکر چنان فراوان است که هر عابد و سالکي که به سير و سلوک مشغول است، قبل از همه، رسيدن به آرامش معنوي را از طريق ذکر فراوان جستجو مي کند.
 
خداوند در قرآن همچنين مي فرمايد: "اي کساني که ايمان آورده ايد، فراوان ذکر خدا را بگوييد."
روش مديتيشن يا مراقبه که توصيه مي کند واژه اي بي معنا را بگوييد تا در اين بي معنايي تفکري ايجاد نشود و شما سريعتر بتوانيد با شعور خلاق و آگاهي عميق، مرتبط شويد، در مقايسه با ذکر در عرفان کهن، شيوه اي ناقص است که ما در اين بحث به تفاوت اين دو و برتري عبادت و ذکر بر مراقبه و مديتيشن مي پردازيم.
 
مراتب ذکر
مرحوم فيض مي گويد: "به طوري که ارباب معرفت گفته اند، ذکر را چهار مرتبه است: نخست آن که ذکر بر زبان آيد، دوم آن که علاوه بر زبان، قلب نيز ذاکر و متذکر شود، سوم آن که ذکر خدا چنان در قلب ذاکر جاي گيرد و بر آن مستولي شود که بازگيري توجه قلب از آن مشکل باشد و چهارم آن که بنده خدا يکسره در ذکر غرق شود به طوري که ديگر نه به ذکر و نه به قلب خود توجه دارد." چنان که ملاحظه مي کنيد ذکر در همان مرحله نخستين، با مراقبه منافات دارد. در مديتيشن، صورت مانترا را مدام در ذهن تکرار مي کنند و مطلقاً لب و زبان تکان نمي خورد. حتي به مراقبه کنندگان توصيه مي کنند که مراقب باشند زبانشان تکان نخورد. حال آن که در ذکر عرفاني، ذکر الزاماً بايد بر زبان جاري شود. شايد اين به همان موضوع تلقين به نفس بر مي گردد، اگر تلقين به نفس با زبان انجام شود و در ذهن به آن فکر کنيم، آمرانه تر و تأکيدي تر مي شود و در ناخودآگاه بهتر نفوذ مي کند. هميشه تلقين به نفس با صداي بلند نسبت به تلقين ذهني، برتري و ارجحيت دارد. در مرحله دوم، مراقبه واقعي شروع مي شود. شخص بايد مواظب باشد که فکرش به جايي ديگر نرود و تمام قلبش متوجه ذکرش باشد.
 
عرفا مي گويند: مهمترين و دشوارترين مرحله فکر، همين مرحله است. مسلماً وقتي شما مي خواهيد تمام توجه خود را متوجه ذکر خود کنيد، مدام حواستان پرت و متوجه چيزهاي ديگر مي شود. اينجا بايد فوراً برگرديد و به ذکر خود معطوف شويد و در اين توجه قلبي به ذکر و برگشت فکري به آن بسيار مداومت کنيد. هرگز نبايد به ذهن خود اجازه پريشاني و پرسه زدن در هر سو بدهيد. دومين نقص مديتيشن اينجاست که شما هنگام بيان مانترا به فکر خود اجازه مي دهيد که به هر سو برود. نه از فکر جلوگيري مي کنيد و نه مجازيد متوجه مانترا باشيد. سومين مرحله، مرحله اي است که در آن شخص چنان در ذکر خود فرو رفته که برايش مشکل است به چيز ديگري فکر کند.
 
اين مرحله نشانه آن است که شخص کم کم به لايه هاي عميق تر مغز و به آن آگاهي خالص و ناب دست يافته است. پس از آن مرحله چهارم است که شخص کاملاً در ذکر خود غرق مي شود و اين غرقه شدن چنان است که همان واژه ذکر مي تواند حجاب ذاکر شود. يعني اين که خود واژه، بي معنا و بي مفهوم مي شود و شخص در معني واقعي آن جاري مي گردد. ذکر تنها وسيله اي براي جاري شدن در يک مفهوم است و تمامي مفاهيم و معاني عميق در عمق ناخودآگاه ما نهفته است. اينجا همان مرحله اي است که در مراقبه مي گويند نه فکر وجود دارد و نه مانترا. در اين منشأ فکري و اين شعور خلاق و آگاهي ناب همه چيز نهفته است. عشق الهي، محبت بيکران، روشن بيني، خلاقيت، شفا، رشد، تکامل، ثروت، توانگري، صميميت، تفاهم، قاطعيت و . . .

تمرکز از راه ذکر و عرفان

 
 
يک تفاوت بزرگ ديگر
يک تفاوت اساسي در مديتيشن و عرفان، تفاوت در مانترا و ذکر است. مديتيتورها مي گويند: مانترا بايد بي معني باشد تا تفکري ايجاد نشود و ارتباط، سريع باشد. عرفا مي گويند: بايد در ابتدا معني دار باشد، جهت دار باشد، هدف دار باشد، و پس از تکرار فراوان، ذکر، خود به خود حذف مي شود و شخص از واژه دور مي گردد. آنها که اهل مراقبه اند مي گويند فرآيند پالايش خود به خود صورت مي گيرد و شخص به پاکي درون مي رسد. آنها که اهل تصوف و عرفانند، مي گويند ابتدا بايد معني و تفکر باشد تا القاء انجام شود تا پيامهاي مثبت به درون فرستاده شود و بعد از آن اين مثبتها به مبارزه با منفيها برخيزند و درون به اين صورت پالايش و پاک شود.
 
همه  اينها را نه براي آن گفتيم که مديتيشن را نفي کنيم بلکه خواستيم متذکر شويم که مراقبه يکي از دهها تکنيک مؤثر و نتيجه بخش در ايجاد آرامش و تمرکز است اما در مقام مقايسه با ذکر عارفانه، ذکر، کاملتر و مؤثرتر است. ممکن است عبادت و ذکر براي شما نتيجه سريع ندهد. اين يا به آن دليل است که شما از ذهن و قلب خود براي توجه مراقبت نمي کنيد و يا اين که هنوز پالايش نشده ايد. تمرکز و روشن بيني از يک درون پاک و تصفيه شده بسيار آسان تر است تا يک درون آلوده، مضطرب و منفي. در ذکر نيز مانند مراقبه بايد بدون انتظار تمرين کنيد. حتي به قصد رسيدن به آگاهي درون و آرامش خلاق و تمرکز فکر، نبايد اين کار را انجام دهيد. اينها همه نتيجه جنبي ذکرند که خود به خود پديد مي آيند. هرچه بيشتر در ذکر خود مداومت کنيد و روزهاي متوالي را به آن مشغول شويد، نتيجه بهتر و بيشتر مي گيريد. آخرين تفاوت ذکر و مراقبه اين است که در مراقبه مي گويند: روزي دوبار و هر بار بيست دقيقه تمرين کنيد اما در ذکر شما پايان نداريد.
 
پيامبر اکرم مي فرمايند: "هر چيز را حد معيني است مگر ذکر را که در آن حد و پاياني مقرر نگرديده است." ذکري که شما بر زبان مي آوريد مي تواند هر يک از اسماء الهي باشد.

وضعيت لوتوس
براي تنفس در يوگا، براي به مراقبه نشستن در مديتيشن و براي ذکر گفتن در عرفان، همه و همه يک وضعيت مشابه توصيه مي شود. اين وضعيت يک وضعيت کاملاً ساده است که غالباً در نزد يوگيها به وضعيت "لوتوس" موسوم است. در وضعيت لوتوس، شما چهار زانو مي نشينيد، طوري که کف پا با سطح داخلي ران پاي مخالف در تماس باشد. ستون فقرات کشيده است و مستقيم و صاف مي نشينيد. وضعيت دستها متفاوت است: يوگيها مچ دست را روي زانو مي گذارند و انگشت سبابه را با شست مي گيرند و سه انگشت ديگر را آزاد مي گذارند. در برخي از انواع مديتيشن، دست را جلوي شکم قرار مي دهند طوري که ساعدها روي ران پا باشد و چهار انگشت دست چپ را روي انگشتان دست راست قرار مي دهند. عرفا دستان خود را از ساعد روي ران پا مي گذارند و کمي از هم فاصله مي دهند طوري که کف دست به سمت بالا باشد و در اين حالت وضعيت معمول دعا کردن را به خود مي گيرند.
 
تسبيح
در نزد عرفا و ذاکرين هميشه تسبيح وسيله اي براي شمارش اذکار و تمرکز فکر بوده است. مي توانيد در همان وضعيت لوتوس قرار بگيريد و با تسبيح به ذکر مشغول شويد. اين تمرين به شرط آن که فکر خود را متوجه ذکر خدا سازيد، براي آرامش فکري و تمرکز بسيار مؤثر است.
 
توصيه آخر
اکنون لازم مي دانم نکته اي را به شما يادآور شوم. اين نکته بسيار مهم و اساسي اين است: در انجام تمرينات شتاب نکنيد. شرط نتيجه گيري از انجام تمرينات تمرکز اين است که با صبر و حوصله و آرامش تمرين کنيد. مراقب باشيد که براي نتيجه گيري سريعتر، در روزهاي اول به خود فشار نياوريد و ساعتهاي فراواني را به تمرين مشغول نگرديد.
کل تمرينهاي روزانه شما براي تمرکز مطلقاً نبايد از دو ساعت بيشتر شود و تازه اين زمان را نيز بايد در طول شبانه روز پخش کنيد. نکته ديگر اين که لزومي ندارد در طول يک روز همه انواع تمرينات ياد شده را به کار ببريد. بهتر است در يک روز از دو يا سه تکنيک استفاده کنيد نه بيشتر. فراموش نکنيد که اگر شما هر روز فقط يک تمرين را با حوصله انجام دهيد خيلي بهتر از آن است که چند تمرين را با شتاب و پشت سر هم و پي در پي انجام دهيد.

اینم یکی دیگ از مطالب وبلاگ من امیدوارم بدردتون خورده باشه دوست عزیزم